Gemeentelijke taken
Met de gemeente komt u op allerlei manieren in aanraking. Om de vier jaar bij de verkiezingen voor de gemeenteraad, wekelijks als het vuil wordt opgehaald, om een vergunning aan te vragen voor de bouw van een dakkapel, bij de verlenging van het paspoort of rijbewijs of bij de aangifte van de geboorte van een kind.De inrichting en het bestuur van de gemeenten worden geregeld in de Gemeentewet. In alle Nederlandse gemeenten wordt een aantal landelijke regels, bijvoorbeeld op het gebied van uitkeringen, milieuwetgeving, burgerlijke stand en dergelijke op eenzelfde manier toegepast.
De gemeente heeft veel verschillende taken, maar ze doet niet alles zelf. Neem het ophalen van huisvuil of het aanleggen van straten. De gemeente moet er voor zorgen dat het gebeurt, maar het werk zelf is meestal uitbesteed aan particuliere bedrijven en organisaties.
Een gemeente heeft taken op de volgende gebieden.
Burgerzaken
De gemeente houdt precies bij wie er in de gemeente wonen. Dat gebeurt in de Basisregistratie personen (BRP). Ook geeft de gemeente allerlei officiële documenten uit, zoals een paspoort, een identiteitskaart en een rijbewijs.
Openbare orde en veiligheid
De burgemeester in de gemeente heeft het gezag over de politie en de brandweer. Hij kan deze inzetten wanneer dat nodig is. Elke gemeente heeft ook een Algemene Plaatselijke Verordening (APV), waarin regels staan over bijvoorbeeld het afsteken van vuurwerk, de sluitingstijden van cafés en het plaatsen van bewakingscamera’s.
Economische zaken
De gemeente zorgt voor een goede bereikbaarheid van bedrijventerreinen en voor markten. De middenstand is gebaat bij mooie winkelstraten. Ook de openingstijden van winkels worden door de gemeente vastgesteld.
Sociale zaken en werkgelegenheid
De gemeente is verantwoordelijk voor uitvoering van de Participatiewet. Een gemeente zal proberen zoveel mogelijk mensen aan het werk te krijgen. Wie niet in eigen levensonderhoud kan voorzien, krijgt een uitkering van de gemeente. De gemeente kan wel eisen stellen.
Zorg, welzijn en volksgezondheid
De uitvoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) is een belangrijke taak van de gemeente. Deze wet regelt onder meer allerlei taken op het gebied van zorg voor de inwoners, bijvoorbeeld thuiszorg. Ook voor een rolstoel moet je bij de gemeente zijn. Verder moeten gemeenten uitvoering geven aan de Wet langdurige zorg. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de jeugdzorg; kinderen en jongeren die hulp nodig hebben moeten eerst de goedkeuring van de gemeente krijgen voordat zij deze hulp kunnen krijgen. Daarnaast heeft elke gemeente een GGD, een gemeentelijke gezondheidsdienst. GGD’s in een bepaalde regio werken vaak met elkaar samen. Gemeenten moeten ook toezicht houden op de kwaliteit van de kinderopvang.
Asielbeleid en integratie
Gemeenten moeten asielzoekers met een tijdelijke verblijfsvergunning volgens een bepaalde verdeelsleutel van het Rijk huisvesten. Na vijf jaar kunnen ze een vergunning voor onbepaalde tijd aanvragen. Na een positieve beslissing is deelname aan een naturalisatieceremonie verplicht. Een dergelijke ceremonie wordt door de gemeente georganiseerd.
Onderwijs
De belangrijkste taak op het gebied van onderwijs is huisvesting van de scholen. Daarnaast geven gemeenten geld uit aan leerlingen die extra begeleiding nodig hebben. Ook houden zij toezicht op naleving van de Leerplichtwet.
Ruimtelijke ordening en volkshuisvesting
Voor de inrichting van de gemeente moeten structuurvisies en bestemmingsplannen worden gemaakt. In een bestemmingsplan legt de gemeente precies vast hoe een gebied er uit moet zien. Welk deel is bestemd voor huizen, welk deel voor natuur en welk deel voor bedrijven? De gemeente houdt ook toezicht op de woningbouw en maakt daarover afspraken met woningcorporaties.
Verkeer en vervoer
Straten en wegen, voetpaden, parkeerterreinen en fietsroutes: allemaal zaken waarmee de gemeente veelvuldig te maken heeft. De gemeente moet zorgen voor aanleg en onderhoud. Om alle verkeer in goede banen te leiden, stellen veel gemeenten een verkeer- en vervoerplan op. Daarin staat welke straten voor doorgaand verkeer zijn bestemd, welke voor het lokale verkeer enzovoort.
Milieubeheer
Een belangrijke landelijke wet is de Wet milieubeheer. Deze regelt onder meer de gescheiden inzameling van huisvuil en de kwaliteit van de lucht. De gemeente zorgt voor uitvoering en naleving van de wet. De gemeente geeft onder andere milieuvergunningen uit aan bedrijven.
Cultuur, sport en recreatie
Hierbij gaat het vaak om subsidies en het beschikbaar stellen van ruimten. We kunnen hierbij denken aan een schouwburg, maar ook aan sportvelden of een zwembad. Ook heeft de gemeente vaak de zorg voor een natuurgebied, waar mensen hun vrije tijd kunnen doorbrengen.
Inkomsten – vooral van het Rijk
Het uitvoeren van de gemeentelijke taken kost veel geld. Dat geld komt natuurlijk ook ergens vandaan. De gemeente krijgt ongeveer 60% van haar inkomsten van het Rijk. Afhankelijk van het aantal inwoners, de oppervlakte en een aantal speciale omstandigheden krijgt elke gemeente een bijdrage uit het zogeheten Gemeentefonds: de algemene uitkering. Daarnaast bestaan er nog specifieke uitkeringen van het Rijk, maar die bedragen gaan langzaam maar zeker omlaag, terwijl de algemene uitkering de afgelopen jaren omhoog is gegaan. Hierdoor is de beleidsruimte van de gemeente enigszins toegenomen.
Naast de inkomsten uit Den Haag, krijgt de gemeente geld van zijn eigen inwoners en andere mensen die iets met de gemeente te maken hebben. Dat geld komt uit:
- gemeentelijke belastingen, bijvoorbeeld onroerendezaak-, honden- en parkeerbelasting;
- heffingen, bijvoorbeeld riool- en reinigingsheffing;
- tarieven, bijvoorbeeld voor het openbaar zwembad;
- leges, bijvoorbeeld voor het afgeven van bouwvergunningen en paspoorten.
- Tot slot hebben gemeenten inkomsten uit eigen vermogen, bezittingen en bedrijven, bijvoorbeeld een gemeentelijk havenbedrijf.