De nieuwe wet en de voor- en nadelen op een rij
Door de voortdurende coronacrisis en lockdown maatregelen worden vele andere ontwikkelingen in de politiek en maatschappij naar de achtergrond geschoven. Maar het is ook goed om deze niet te vergeten. Eén van die noemenswaardige ontwikkelingen is het nieuwe wetsvoorstel dat het verengelsen van het hoger onderwijs (op universiteiten en hbo) tegen moet gaan. Op het moment ligt dit bij de Eerste Kamer maar het zal niet worden behandeld tot er een nieuwe regering is. Waar gaat dit wetsvoorstel over? En is het verengelsen van het hoger onderwijs echt zo’n verontrustende ontwikkeling dat er een wet voor moet komen? We zochten het voor je uit.
Wetsvoorstel Taal & Toegankelijkheid
Het wetsvoorstel waarin de verengelsing van het hoger onderwijs wordt aangekaart is het wetsvoorstel Taal & Toegankelijkheid. Volgens de officiële website van de Eerste Kamer (2021) regelt het voorstel o.a. de modernisering van het taalbeleid van het hoger onderwijs en toestemmingen voor het instellen van capaciteitsnormen. Dit komt erop neer dat de overheid dus o.a. het taalbeleid van het hoger onderwijs aan banden wil leggenalsmede het aantal Nederlandse en buitenlandse studenten bij studies. Dit wetsvoorstel komt voort uit de veelgehoorde kritiek dat het Engels het Nederlands steeds meer verdringtin het hoger onderwijs en dat dit vooral is om buitenlandse studenten aan te trekken. Minister Van Engelshoven van Onderwijs wil met dit wetvoorstel bereiken dat alleen een opleiding in het Engels kan worden gegeven als dit meerwaarde heeft voor de opleiding (Sukmana, 2019) en wil zo dus onnodige verengelsing tegengaan.
Voordelen verengelsing hoger onderwijs
Het is zeker waar dat de afgelopen jaren een enorm stijging van het aantal studies in het Engels te zien is geweest. In 2019 werd al 70% van alle WO masteropleidingen alleen in het Engels gegeven. Voor de HBO masters en de WO bachelors lagen de percentages wat lager: zo rond de 20% – 25% (Nuffic, 2019). Deze stijging in het aantal Engelstalige opleidingen is volgens velen vooral uit economisch belang. De Grip beschrijft het Engels in Nederland zelfs als de “upstream industry van de economie” (Trouw, 2021). Dit komt er in de praktijk op neer dat het niveau van het Engels van Nederlanders door veel bedrijven wordt gezien als extra voordeel om zich in Nederland te vestigen en dat Nederland hiermee een concurrentievoordeel heeft ten opzichte van minder goed Engelssprekende landen. Het geven van opleidingen in de Engelse taal geeft studenten ook meer kansen op een internationale loopbaan en koppelt ze vanaf het begin af aan al aan de internationale wetenschapswereld waar Engels de voertaal is. Ook trekken de Engelstalige studies veel buitenlandse studenten aan waardoor Nederlandse studenten ook veel meer in contact komen met andere perspectieven op wereldzaken en onderzoek doen.
Nadelen verengelsing hoger onderwijs
Natuurlijk brengt deze internationaliserende neiging van hoge scholen en universiteiten ook nadelen met zich mee. Het meest gehoorde nadeel is dat het Engels het Nederlands steeds verder verdringt. Hoogleraar Nederlands Lotte Jensen zegt in Trouw (2019) dat het imago van zowel de studie Nederlands als de Nederlandse taal op de universiteit is beschadigd door het hoge aanbod Engelstalig studies: Nederlands wordt gezien als minder waardevol dan Engels voor je verdere carrière. Deze imagoschade heeft uiteindelijk ook mede geleid tot het opheffen van de studie Nederlands op de VU Amsterdam. Er kwamen te weinig aanmeldingen binnen. Het beoefenen van het Nederlands op het hoogste niveau, namelijk door het te kunnen studeren op de universiteit, helpt met het waarborgen van de Nederlandse taal en cultuur. Met het verdwijnen van het Nederlands in het hoger onderwijs zijn er ook steeds minder neerlandici waardoor onderzoek naar het Nederlandse culturele en maatschappelijke verleden steeds lastiger wordt (Trouw, 2019) en waardoor er dus ook minder lering voor de toekomst uit kan wordengetrokken. Ook heeft de verengelsing van studies impact op de cijfers van de huidige studenten: volgens Parool (2020) halen Nederlandse studenten die een Engelstalige opleiding doen minder goede resultaten dan hun medestudenten in de Nederlandstalige opleiding.
Verengelsing: een goede ontwikkeling?
Of het verengelsen van het hoger onderwijs een goede ontwikkeling is, hangt af van welk perspectief je er naar kijkt. Kijk je vanuit een economisch perspectief dan is het zeker een goede ontwikkeling omdat het goede niveau Engels Nederland een concurrentie voordeel geeft in vergelijking met andere landen. Vanuit een cultureel en taalkundig perspectief is het een minder goede ontwikkeling omdat een stukje cultuur en taal verloren gaat als het Nederlands niet meer op het hoogste niveau beoefenden onderzocht kan worden. Het Nederlands leeft echter wel meer dan ooit in de samenleving zelf: volgens Jensen is het Nederlands “springlevend” (Trouw, 2019) en de interesse in Nederlandse cultuur, taal en geschiedenis groter dan ooit.
Persoonlijkwil ik zelf voorstellen om een compromis te sluiten, net zoals Van der Dong doet in Trouw (2018): behoud zowel Nederlands als Engels op de universiteiten door bijvoorbeeld de colleges in het Nederlands te geven maar de literatuur in het Engels. Want internationalisering en contact met buitenlandse studenten via het Engels leert je juist veel over de Nederlandse cultuur door vergelijking en bewustwording van voor jou heel normale culturele aspecten van de Nederlandse samenleving. Maar het Nederlands mag zeker niet verloren gaan in het hoger onderwijs.