Rechtsgebieden

De rechtspraak is opgedeeld in rechtsgebieden: civiel recht, strafrecht en bestuursrecht.
Kantonrechtspraak is een bijzondere vorm.

Civiel recht
In het civiele recht gaat het om conflicten tussen burgers onderling en tussen burgers en organisaties. Stelt u voor dat u een geldvordering op iemand heeft. De tegenpartij wilt niet betalen. U schakelt daarom de rechter in. Dit vraagstuk hoort thuis bij de civiele rechter. Een kenmerk van civiel recht is dat u als burger zelf het recht kunt activeren. Als u een rechtszaak wilt starten tegen een andere burger of een organisatie dan kunt u de civiele rechter verzoeken om een oordeel te geven over het conflict. Dit doet u door de tegenpartij te dagvaarden. Bij de kantonrechter bent u niet verplicht om een advocaat in te schakelen, maar bij de civiele rechter wel.

Strafrecht
In Nederland bepaalt het Openbaar Ministerie of iemand voor de strafrechter moet verschijnen. Als u voor de strafrechter moet verschijnen dan krijgt u een dagvaarding thuisgestuurd. Daarin staat waar u van wordt verdacht en waar en wanneer u voor de rechter dient te verschijnen. De strafrechter bepaalt dan of u schuldig bent aan een strafbaar feit. Als u schuldig wordt verklaard dan kunt u een straf opgelegd krijgen. Dit kan een boete zijn maar ook een taakstraf. Bij oplegging van een straf heeft u een strafblad.

Het Openbaar Ministerie kan ook besluiten om de strafzaak te seponeren. Hij legt de zaak dan niet voor aan de rechter. Dit gebeurt vaak als er onvoldoende bewijs is. Daarnaast kan het Openbaar Ministerie een transactie aanbieden. De burger krijgt dan de mogelijkheid om de zaak buiten de rechter om af te doen. Vaak gebeurt dit door middel van het betalen van een geldboete. Als de boete niet wordt betaald dan zal het Openbaar Ministerie u waarschijnlijk dagvaarden.

Strafbeschikking

Sinds een aantal jaren kan het OM ook zelf straffen opleggen zonder tussenkomst van de rechter. In plaats van een transactie krijgt u dan de zogeheten strafbeschikking opgelegd. Als u het niet eens bent met de strafbeschikking dan kunt u in verzet gaan. Dit doet u door een brief te schrijven naar het OM. U vermeldt de redenen waarom u het er niet mee eens bent. Het OM kan dan uw zaak alsnog voor de rechter brengen. De rechter bepaalt dan of u schuldig bent en of u een straf krijgt opgelegd. En als u niet in verzet gaat dan wordt na een aantal weken de straf van het OM definitief en heeft u een strafblad.

Bestuursrecht
In het bestuursrecht staan besluiten van een overheidsinstelling centraal. Als u het oneens bent met een beslissing van een overheidsinstelling dan kunt u bezwaar maken en als dat niet heeft geholpen dan gaat u in beroep bij de bestuursrechter.

Kantonrechtspraak
De kantonrechtspraak is zogezegd een bijzondere vorm van rechtspraak. De kantonrechter behandelt onder andere civiele zaken tot een bepaald geldbedrag, arbeidszaken, huurzaken, consumentenkoopzaken en lichte strafzaken (zoals snelheidsovertredingen). In het voorbeeld van de geldvordering die u op de tegenpartij heeft: Als deze lager is dan € 25000 dan moet u naar de kantonrechter.

Internationaal en Europees recht

Internationaal recht
Internationaal recht is het recht tussen staten onderling. Het is met name gebaseerd op verdragenrecht. Dit zijn afspraken die tussen landen worden gemaakt. Een belangrijke organisatie waarin staten samenwerken op gebied van het internationaal recht is de Verenigde Naties. In deze organisatie worden afspraken gemaakt over bijvoorbeeld veiligheid en mensenrechten.

Het internationale recht is vaak moeilijk te handhaven. Er bestaat een Internationaal Gerechtshof, dit Hof zetelt in Den Haag.  Niet iedere staat erkent de rechtsmacht van het hof. Dit is bijvoorbeeld terug te zien in de American Service-Protection Act: hierin staat dat wanneer een Amerikaans militair gevangen wordt gehouden door het Internationaal Strafhof de Amerikaanse president er met alle middelen voor mag zorgen dat deze persoon vrij wordt gelaten.

Wanneer een staat een andere voor het Hof daagt, kan deze dit weigeren en dan heeft het hof geen rechtsmacht voor deze staat. Ook kunnen de staten afspraken maken over de reikwijdte van de rechtsmacht van het hof. Wanneer twee staten naar het hof gaan en de rechtsmacht erkennen, is de uitspraak die vervolgens wordt gedaan wel bindend.

Europees recht
Europees recht is uiteraard een onderdeel van het Internationale recht. Het is echter zo gegroeid dat het vaak als een apart rechtsgebied wordt beschouwd